Gediktepe (Bigadiç, Balıkesir) masif sülfid yatağının oluşumu ve kökeni

Abstract

Gediktepe (Bigadiç, Balıkesir) masif sülfid yatağı, Balıkesir ilinin yaklaşık 100 km güneydoğusunda yer almaktadır. Bu yatak, kuzeyde Tavşanlı Zonu, güneyde Menderes Masifi ve Likya Napları ile sınırlandırılan Afyon Zonu içerisinde bulunmaktadır. Afyon Zonu’na ait Mesozoyik öncesi kayaçlar mikaşist, fillit, mermer, kuvarsittir. Bu temel birimleri, metagranitler kesmektedir. Temel birimler üzerinde kataklast özelliği sunan bir makaslama zonu ile keskin bir şekilde, metabazalt ve metadasit türü düşük derecede metamorfizmaya uğramış volkanik kayaçlar ayrılmaktadır. Bölgede, Triyas yaşlı kırıntılılar ve Jura yaşlı platform-tip kireçtaşları, metamorfitler üzerinde uyumsuz olarak gözlenmektedir. Üst Kretase yaşlı ofiyolitler diğer kayaçları tektonik olarak üzerlemektedir. Miyosen yaşlı Alaçam granitleri, kendinden daha yaşlı kayaçları kesmektedir. Felsik karakterli volkanikler ve ignimbiritler (kalınlığı 350 m’nin üzerinde) sahanın çevresinde yaygın olarak gözlenmektedir. Gediktepe masif sülfid cevherleşmesi, mafik karakterli metabazalt türü volkanik kayaçlar içerisinde mercek şeklinde gözlenmektedir. Şistlerdeki yaygın mineral birliği aktinolit+klorit+albit+epidot’dır. Bu şistler, yeşilşist fasiyesi koşullarında metamorfizmaya uğramıştır. Cevherleşmenin tabanında kuvars porfiroblastları içeren kuvarsolitler, tavanında ise metadasit türü kayaçlar gözlenmektedir. Cevherleşmenin kırıntılılar içine sinjenetik olarak yerleştiği ve cevher oluşumu sonrasında metamofizmaya uğradığı düşünülmektedir. Metabazalt türü kayaçlar içinde yer alan cevherleşmeler, sülfit ve oksit tip (gosan) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sülfit tip cevherleşme, masif sülfit ve bantlı-saçınımlı cevher olmak üzere iki tiptir. Sülfit tip cevherleşmeler Au-Ag-Cu-Zn-Pb-Bi bakımından, oksit tip cevherleşmeler ise Au-Ag (±Pb-Bi-As) açısından zengindir. Sülfid tip cevherleşmelerin mineral parajenezi, genel olarak pirit, sfalerit, kovelin, fahlerz, galenit, kalkopirit ve manyetit’dir. Pirit ve kalkopirit ana sulfid mineralleridir. Sfalerit, kovellin, fahlerz, galen ve manyetit daha az gözlenen cevher mineralleridir. Oksit tip cevherleşme rengi sarıdan kırmızıya kadar değişen, yoğun demiroksitli “gosan” olarak isimlendirilmiş liç zonları ile temsil edilmektedir. Bu tip cevherleşme Fe-oksitli fazlardan (limonit>hematit>götit) meydana gelmektedir.

Gediktepe (Bigadiç, Balıkesir) massive sulphide deposits are located in approximately 100 km southestern part of Balıkesir city. This deposit is found in the Afyon Zone that is bordered by the Menredes Massif-Lycian Nappes in the south and the Tavşanlı Zone in the north. Pre-Mesozoic aged basement rocks, representing the Afyon Zone, composed mainly of micaschist, phillite, quartzite. These basement units are intruded by the metagranite and metagranite porphyry. Metavolcanics such as metadacite and metabazalt are observed on the basement rocks with a shear zone showing chataclastic properties. Detrital rocks of Triassic age and Jurassic aged platform-type limestones outcropps on the metamorphites. These rocks are tectonically overlain by ophiolitic rocks of Upper Cretaceous age. Miocene Alaçam Granites cut oldest rocks. Younger volcanics and associated ignimbirites (over 350 min thickness) are seen widespread region. Gediktepe massive sulphide deposit consists mainly of a number of ore lenses within the metabasalts in the Afyon Zone. The common mineral assemblage in the metabasalt is actinolite + chlorite + albite + epidote. These mafic metavolcanics metamorphosed in greenschist facies metamorphic overprint. Althought quartz porphryoblast-bearing chlorite-serisite schists are observed in the basement of mineralizations, metadacites in uppermost parts. It is expected to be formed as syngenetic origin of mineralizations before regionally metamorphism. Mineralizations are divided into two groups: 1) sulphide 2) oxide-type (gossan). Sulphidetype mineralization is subdivided as massive sulphide and bandeddisseminated types. Of these, sulphide-type mineralizations are enriched with Au-Ag-Cu-Zn-Pb-Bi, but oxide-type ores with Au-Ag (±Pb-Bi-As). Generally, mineral paragenesis of sulphide-type mineralizations comprise pyrite, calcopyrite, sphalerite, covelline, fahlerz, galenite, and magnetite. Pyrite and chalcopyrite are the dominant sulphide species with minor to accessory sphalerite, covelline, fahlerz, galenite, and magnetite. Oxide-type mineralizations, ranging from red to yellow in colour, are represented with leach zones (gossan). These mineralizations are made up of Fe-oxide phases (limonite>hematite>gothite).