Ortodoks kilisesinin büyümesi ve gelişmesi sırasında 1831’den II. Dünya Savaşı’na kadar Boşnak-Sırp ilişkileri: değişen kültürel kalıpları ve güç ilişkilerini konu alan dinî-politik bir kavram olarak kurumsalcılık

Abstract

Bu makale, XIX. yüzyıl ve XX. yüzyılın başlarında Güneydoğu Avrupa’nın Osmanlısızlaşma sürecinde Sırbistan ve Bosna-Hersek’teki Ortodoks kilisesi kurumlarının gelişiminin izini sürüyor. Ayrıca Belgrad Metropolitliği’nin 1831’de kazandığı özerkliği takip eden olaylara müslüman nüfusun, özellikle kurumlar ve entelektüeller tarafından verdiği tepkilere de odaklanılıyor. Ortodoksluğun artan etkisi ve İslam’ın sosyal eğilimler ve siyasî fikir ve düşünce oluşumu üzerindeki etkisinin azalması yaklaşımlar da tespit ediliyor. “Doğu sorunu”nun hâlâ Balkanlar’da önemli aktörleri var, dolayısıyla bu ilişkilerin jeopolitik sonuçları da var. Bütünsel yaklaşım göz önüne alındığında, Boşnak-Sırp ilişkilerinin ötesinde, Balkanlar’ın Osmanlısızlaştırılması sırasındaki toplumsal hareketlerdeki açık bağlantılar sebebiyle bu ilişkiye Balkan ve hatta küresel bağlamda dikkat edilmektedir. Analiz aynı zamanda bu evrensel misyonlar kapsamındaki bazı dinî ve popüler öğretilerin ideolojik ve kültürel çatışmalar üzerindeki sonuçlarını da içermektedir.

This paper traces the development of the Orthodox Church institutions in Serbia and Bosnia-Herzegovina during the De-Ottomanization process of Southeastern Europe in the 19th and early 20th centuries. It also focuses on the responses from the institutions and intellectuals of the Muslim population to events that followed the Belgrade Metropolitanate gaining autonomy in 1831. In addition the paper discusses the Orthodoxy’s increasing influence and the declining influence of Islam on social trends and the formation of political ideas and approaches. The “Eastern question” remains significant in the Balkans, which means that these relations have their geopolitical implications. Given the holistic approach, attention is given to this relationship in the wider Balkan and even global context, due to clear connections in social movements during the De-Ottomanization of the Balkans, beyond Bosniak-Serb relations. The analysis also includes the consequences of certain religious and popular teachings within these universal missions on the ideological and cultural conflicts.